راز دزدی بزرگ دیوان حافظ در آلمان فاش شد

از ایران تا آلمان

هفته‌ای که گذشت پُر بود از اخبار پیدا شدن آثار هنری دزدی یا گمشده که در صدرشان یافتن تابلویی از گوستاو کلیمت در شکاف دیوار گالری قرار داشت. اما خبر تازه‌ای که برای هنردوستان و مجموعه‌داران ایرانی و آلمانی مهم‌تر بود، پیدا شدن یک جلد بسیار نفیس دیوان حافظ در آلمان بود که چندین سال از دزدی آن می‌گذشت.

معمای این سرقت به دست یک کارآگاه خبره و مشهور دنیای هنری به نام «آرتور برند» حل شد که توانست با صرف زمانی طولانی و همکاری با بسیاری از واسطه‌ها و دلالان رد این کتاب را به دست آورد.

به گزارش خبرگزاری فرانسه این دیوان خطی طلاکاری شده، یکی از کهن‌ترین و دقیق‌ترین نسخه های باقیمانده دیوان حافظ به شمار می‌آید و بهایی در حدود ۱ میلیون دلار دارد. این نسخه خطی حدود ۵۶۰ سال قدمت دارد.

صاحب اصلی این نسخه خطی دیوان حافظ یک مجموعه‌دار ایرانی به نام جعفر قاضی بود. پس از درگذشت آقای قاضی در سال ۲۰۰۷، خانواده او متوجه شدند که این دیوان در مجموعه آثار گرانبهای او نیست.

از آنجایی که جعفر قاضی در خانه سالمندان بود و دوست و آشنای زیادی نداشت، کسی از وجود این مجموعه نفیس خبر نداشت. اما او صدها نسخه خطی کهن جمع‌آوری کرده بود که بیش‌تر آنها ناپدید شده بودند و جستجو برای دیوان طلاکاری شده حافظ سالها ادامه داشت.

در سال ۲۰۱۱، پلیس آلمان، ۱۷۴ اثر گم‌شده را از خانه یک سالمند ایرانی دیگر که با آقای قاضی رابطه دوستانه‌ای برقرار کرده بود پیدا کرد، اما دیوان حافظ مذکور در میان آثار یافت شده نبود.

پلیس آلمان، در سال ۲۰۱۶ جایزه‌‌ای ۵۰‌ هزار یورویی برای یافتن این دیوان نفیس حافظ تعیین کرد اما تا سال ۲۰۱۸، ردی از آن پیدا نشد تا اینکه یک تاجر هنری ایرانی با کارآگاه آرتور برند که به دلیل تسلط در کارش به «ایندیانا جونز دنیای هنر» شهرت دارد، تماس گرفت.

دولت ایران در سال ۲۰۱۱ ابراز تمایل کرده بود تا تمامی مراحل قانونی را طی کرده و متون یافت شده را پس بگیرد. آلمان، دو اثر را پس داد؛ ولی گفت دیگر آثار از لحاظ قانونی متعلق به جعفر قاضی هستند.

کارآگاه برند می‌گوید زمانی که متوجه شد دولت ایران نیز به دنبال دیوان حافظ است عزمش را برای پیدا کردن و بازگرداندن آن به بازماندگان آقای قاضی جزم کرد.

برند موفق شد از راه یک شبکه زیرزمینی خرید و فروش آثار دزدی هنری، کتاب را ردیابی کند. او می گوید مردی در لندن به او خبر داد که یکی از دوستانش دیوان را به قیمت بالایی فروخته است. به گفته آقای برند، مأموران اطلاعاتی ایران نیز هم‌زمان در لندن به دنبال کتاب می‌گشتند.

در پایان کتاب از راه واسطه به کارآگاه برند داده شد. آقای برند قرار است این دیوان را به پلیس آلمان بدهد تا پس از انجام مراحل قانونی آن را به دست وراث جعفر قاضی برسانند.

کارشناسان ادبی و مورخان باور دارند این کتاب می‌تواند دریچه‌های تازه‌ای را به روی پژوهشگران اشعار حافظ باز کند.