طراحی موزه ادیان؛ گفتگو و تعامل زیر یک سقف

نویسنده: علی هدهدی (کارشناسی ارشد معماری داخلی)

ادیان مختلف جهان همواره به دنبال راهی برای نزدیکی به یکدیگر هستند، کارشناسان فرهنگی و دینی، گفتگوی مؤثر ادیان را راهکاری برای ایجاد این نزدیکی و برقراری صلح در جهان می دانند. گفتگو زمینه ای برای رفع سوء تفاهم ها و دستیابی به نقاط مشترک است. این امر بستر لازم برای نزدیکی هر چه بیشتر ادیان به یکدیگر را موجب می شود که نتیجه این نزدیکی نیز دوستی و آرامش و در نهایت صلح است . جوهر تمام ادیان یکی است و این عاملی برای گفتگوی سازنده میان ادیان محسوب می شود. هدف ادیان مختلف از گفتگو رسیدن به نقاط مشترک برای صلح پایدار است.

اﻛﺜﺮ ادﻳﺎن ﺑﺮای زﻧﺪه ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻦ ﺧﺎﻃﺮه رواﻳﺖ ﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان و اوﻟﻴﺎی ﺧﻮد و ﺑﺮای ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ و ﻧﻤﺎدﺳﺎزی از ﻣﻘﺪﺳﺎت و اﻟﻬﻴﺎت، از ﻫﻨﺮ ﺗﺠﺴﻤﻲ ﺑﻬﺮه ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ. دﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ای از اﺻﻮل ﺛﺎﺑﺖ، اﺳﻄﻮره ﻫﺎ، اﺣﺴﺎس ﻫﺎ و ﺣﺮﻛﺎت ﺟﻤﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻓﺮد را ﻋﻤﻴﻘﺎً ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ اﺛﺮ ﻫﻨﺮی ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲ آورد، اﻳﻦ زﻧﺪﮔﻲ ﭘﺮ راز و رﻣﺰ در اﺛﺮ او ﺟﻠﻮه ﮔﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد. 

محمدسعید اکبرزاده در مقاله ای با عنوان «دین و اسطوره و تاثیر آن بر هنر» معتقد است: هنر و آثار هنری بازمانده از دوران باستانی زندگی بشر، نشان دهنده پیوند امر قدسی (دین) با تخیل یا تجربه هنری بشر است؛ به همین دلیل، دین، در مقام منبع الهام‌های معنوی برای خلاقیت و فرهنگ بشری، انسانیت (بندگی) و الوهیت (خداوندگاری) را از طریق آیین و اسطوره به هم می‌پیوندد و هنر، با دیداری کردن تجربه ها، قصه‌ها و آرزوها، ابعاد ناشناخته ی شخصیت انسان را به تصویرهایی قابل مشاهده ترجمه می‌کند و نقش قطعی را در تحول همه ی دین‌های جهانی ایفا می‌نماید؛ چرا که در اجرای آیین‌ها و روایت اسطوره ها، دین و هنر، چه در نظر و چه در عمل، با یکدیگر قرین می‌گردند.

به عبارت دیگر، هنر، در جستجوی زیبایی، همان هدف دین را- که رستگاری و اعتلای انسان هاست – در قالب الگوهای والای آرمانی یا مقدس، به انسان‌ها ارائه می‌نماید. هنگامی که اهداف موجه و موثق دینی، از طریق تصویر، بیان می‌گردند، هنر، به یک رسانه ی دینی تبدیل می‌شود و این صورت ارتباطی منحصر به فرد، باورها و رسوم و ارزش‌ها را تقویت می‌کند .

در این میان نیاز به مکان و جایگاهی فیزیکی جهت تبادل نظرات، افکار و گفتگوی پیروان ادیان امریست که معماری و هنرطراحی می تواند بدان پاسخ گوید. ساختمان های مذهبی مسیحیان اعم از کلیساها و کاخ ها در داخل و خارج تزئینات بسیار دارند که بیشتر این تزئینات مربوط به نصب مجسمه ها و تصاویر قدیسان می باشد که در مقابل آنها می ایستند و نیایش می کنند.

مسلمانان اعتقاد دارند که نیایش تصاویر و مجسمه ها بت پرستی است و شمایل پرستی نوعی بت پرستی در اسلام محسوب می شود. مسلمانان در آثار مذهبی خود به جای تصاویر و مجسمه های انسانی و حیوانی از نقوش  هندسی و انتزاعی و رنگ های خاص  استفاده می کند تا تزئینات جنبه شمایل و بت پرستی نداشته باشد  .از این جهت طراحی موزه ادیان با سبک های مختلف معماری دینی و هماهنگ با فلسفه ادیان و ترکیب تزئینات مکان های مختلف مذهبی مانند کلیسا یا مساجد در کنار هم می تواند یکی از راهکارها جهت نزدیکی ادیان باشد.

موزه ادیان جهان تایپه تایوان

موزه ادیان جهانی، در منطقه یونگه شهر تایپه تایوان واقع شده است.این موزه توسط هسین تائو، راهب بودایی و از طریق بنیاد بودایی چینی لیو جیو تاسیس شد. ساختمان موزه توسط رالف اپلبوم اکسوسیاتس، طراح موزه های بزرگ آمریکایی از جمله موزه یادبود هولوکاست در واشنگتن دی سی و گسترش پلانتاوریای هیدن در موزه تاریخ طبیعی ایالات متحده در نیویورک طراحی شده است. موزه ادیان جهان در سال ۲۰۰۱ میلادی توسط هسین تائو افتتاح شد. 

موزه ادیان جهان (MWR) فرصتی را برای افرادی که دارای اعتقادات مذهبی مختلفی هستند فراهم می کند تا از افکار یکدیگر مطلع، درک،  به آنها احترام و از آنها یاد بگیرند. این موزه فضایی است که آگاهی معنوی را تحریک می کند. کلیت پروژه موزه ادیان به این منظور در نظر گرفته شده است تا یک فضای مشترک برای گفتگو و درک بین مردم از جوامع مذهبی مختلف و همچنین برای افراد بدون وابستگی مذهبی به وجود آورد. طراحان پیش بینی کرده اند که این فضا می تواند به عنوان یک منبع آموزشی برای یادگیری در تمام سنین به کار گرفته شود و فرصتی برای افراد فراهم کند تا بخش هایی را که مذهب در زندگی معاصر آنها نقش دارد، بررسی کنند. وسعت ساختمان موزه به بازدیدکنندگان امکان آزادی در کاوش میان گالری های مختلف خود را می دهد. موزه ادیان، احترام به دین را با معرفی بازدیدکنندگان به ارزش های اصلی، حکمت و شیوه های ادیان بزرگ جهان تشویق می کند و به این ترتیب نیاز به دین را در یک جهان به طور فزاینده سکولار به تصویر می کشد.

هدف این موزه ارتقاء ارتباط و درک میان مردم از فرهنگ ها و ادیان مختلف است. این موزه در طبقه ششم و هفتم یک ساختمان قرار گرفته است و بازدیدکنندگان به محض وارد شدن به فضای آن و قدم گذاشتن به آسانسور چند رسانه ای آن در می یابند که با تجربه ای متفاوت روبرو شده اند؛ چرا که در سفر کوتاه این آسانسور به طبقه هفتم پیام کوتاهی از هسین دائو با نور اندکی پخش می شود و در عین حال بازدید کننده از غوغا و شلوغی دنیای بیرون به آرامش داخل موزه قدم می گذارد. وارد شدن از راهرو به لابی طلائی رنگ این موزه به مثابه قدم گذاشتن در چهارراه فعالیت های موزه است. مهمانان پس از عبور از لابی طلائی به سالن تئاتر خلقت وارد می شوند و در آنجا فیلم خاستگاه ها را تماشا می کنند، این فیلم به توصیف و تشریح خاستگاه تمام ادیان امروزی می پردازد و پس از آن به سالن سیاحت زندگی وارد می شوند و به وسیله پرتوافکن های مدرن پنج مرحله از زندگی زمینی را تماشا می کنند. عبور از هر بخش از این موزه دربرگیرنده تماشای فیلم ها، پیام ها و تصاویر حیرت انگیزی است که تجربه ای منحصر به فرد برای بازدیدکنندگان رقم می زند.

موزه ادیان جهان با نمایش های ایستا و سنتی صنایع دستی فرهنگی متفاوت است. ویژگی های ضروری این موزه شکل دادن به گفتگو و تعامل با مخاطب و ارائه تجارب زنده ای است که فرد به واسطه آن، نگرش خود به ادیان را برمی گزیند.

نمایشگاه های موزه ادیان جهان زمینه دید بین المللی داشته و اطلاعات ضروری و انتخاب های متنوعی را در اختیار بازدیدکنندگان قرار می دهد. هنگامی که به این موزه وارد می شوید احساس می کنید که به یک فروشگاه زنجیره ای دینی وارد شده اید. این مجموعه بر اساس سن یا جنس خاصی طبقه بندی نشده است اما هدف از تشکیل این طبقه بندی ها این است که نیازهای هر فرد بر اساس نیازها و تجارب فردی برطرف شود. برگزارکنندگان این موزه اعتقاد دارند یک موزه برای آن که موفق باشد باید در چهار زمینه اصلی شامل تکنولوژی، اطلاعات، آموزش اجتماعی و سرگرمی فعالیت کند. هسین تائو به این منظور بر ابعاد علمی و تکنولوژیکی تأکید دارد چرا که احساس می کند نسل آینده جوانان بیش از آنکه به صنایع دستی فرهنگی علاقه داشته باشد به تکنولوژی اهمیت می دهد. در این موزه از تکنولوژی مدرن به منظور ارائه اطلاعات درباره ادیان جهان بهره گرفته شده است. مردم می توانند از این دانش متنوع و پیچیده استفاده کنند تا به حقیقتی هدفمند دست یافته و در جست وجوهای خود بتوانند از حس داوری خود سود ببرند. این اطلاعات درک فرد از علت علاقه و تمایل انسان به اعتقادات دینی را ارتقاء می دهند.

هسین تائو همچنین ابراز امیدواری کرده است که طرح موزه ای که از اصول طبیعت پیروی می کند الهام بخش عشق و صلح باشد. در عین حال دین می تواند سرگشتگی مردم درباره زندگی را حل کرده و آنها را قادر سازد به ارزش زندگی خود پی ببرند. این موزه به منظور گردآوری صنایع دستی مورد نظر خود که از اهمیت دینی برخوردار باشند و به علت آن که آئین های شرقی بودیسم، دائوئیسم و سایر ادیان بومی در تایوان پیروان بسیاری داشت قسمت اعظم این گونه اشیاء جمع آوری شده است. اما مجموعه های این موزه از  طریق فروشندگان اشیاء عتیقه و شرکت در حراج لوازم عتیقه منازل پس از توصیه مشاوران و همچنین اهداء خیرین افزایش یافت. این موزه دربرگیرنده صنایع دستی و اشیائی است که به ده دین بزرگ دنیا تعلق دارد: اسلام، مسیحیت، یهودیت، بودیسم، هندوئیسم، سیکیسم، تائوئیسم، شینتو، مصر باستان و دین مایایی.

موزه هنر مذهبی معاصر دانشگاه سنت لوئیس

موزه هنر مذهبی معاصر (MOCRA) که در محوطه دانشگاه سنت لوئیس در سنت لوئیس، میسوری واقع شده، اولین موزه بین المللی هنر معاصر جهان است که موضوعات مذهبی و معنوی را دربر می گیرد. موکرا  گفتگوی مداوم بین هنرمندان معاصر و سنت های مذهبی جهان را نشان می دهد و همچنین روش هایی که هنر بصری می تواند درک و تفاهم بین مذاهب را تشویق و تسهیل کند.

معبد فرهنگ و حقیقت کازان

به عنوان یک مجموعه معماری در منطقه ای از کازان روسیه قرار دارد. این مجموعه ی معماری، متشکل از مراکز مذهبی ادیان مختلف ازجمله کلیسای ارتدکس، مسجد و کنیسه است. خلق این فضا نقطه عطفی به منظور ترکیب و ایجاد صلح در میان فرهنگ تاتار اسلامی، ارتودوکس روسیه و دیگر ادیان به شمار می آید.