در سال ۱۹۷۷ گروهی از باستان‌شناسان ایتالیایی و ایرانی در حال خاک‌برداری یک گورستان در شهر سوخته، واقع در جنوب شرقی ایران، بودند که به یک شیء غیرمعمول در قبر شماره ۷۳۱ برخوردند.
در این گوردخمه در زمین، یک بازی تخته‌ای باستانی پیدا شد که قدمت آن براساس تاریخ‌نگاری کربنی به حدود ۲۶۰۰ تا ۲۴۰۰ پیش از میلاد بازمی‌گشت.
این بازی تخته‌ای بدون نسخه‌ای از قوانین دفن شده بود. به همین دلیل برای سال‌ها باستان‌شناسان یک بازی تخته‌ای تقریباً کامل در اختیار داشتند که هیچ نمی‌دانستند چگونه با آن بازی می‌شود.
یک گروه از پژوهشگران اما می‌گویند با کمک سرنخ‌هایی، قوانین احتمالی این بازی را یافته و بازآفرینی کرده‌اند.
آنان تلاش کرده‌اند براساس آنچه از بازی‌های باستانی دیگر می‌دانیم، از جمله بازی شاهی «اور» و شواهد تاریخی دیگر، قوانینی برای این بازی پیشنهاد دهند.
پیش از این بازی‌های تخته‌ای مشابهی در منطقه پیدا شده‌اند، از جمله بازی تخته‌ای دو نفره شاهی اور، که در همان زمان در میان‌رودان (بین‌النهرین) بازی می‌شد.
قوانین این بازی بر روی یک لوح خط میخی نوشته شده بود و رمزگشایی این لوح توسط «اروینگ فینکل»، متصدی موزه بریتانیا، کمک کرد تا درک خوبی از قوانین به دست آورد و این بازی را پس از هزاران سال دوباره قابل بازی کند.
تفسیر دقیق قوانین باستانی هم‌چنان موضوعی مبهم محسوب می‌شود، با این حال گمان می‌رود که این بازی نوعی بازی استراتژیک رقابتی مبتنی بر تاس باشد.
پژوهشگران باور دارند که بازی شهر سوخته نیز مشابه بازی شاهی اور است، اما با اندکی پیچیدگی بیش‌تر به دلیل تنوع مهره‌ها.
این بازی میان دو بازیکن روی تخته‌ای متشکل از ۲۰ خانه مربعی‌شکل انجام می‌شود و هر بازیکن دارای ۱۲ مهره است که براساس الگوی هندسی تقسیم شده‌اند.
مثلث‌ها مهره‌های اصلی بوده و مخروط‌ها و چهارگوش‌ها مهره‌های مسدودکننده هستند. هر دست بازی حدود ۴۵ دقیقه طول می‌کشد و بسته به شانس و استراتژی حرکت مهره‌ها بر صفحه بازی زمان آن می‌تواند متغیر باشد.
به گفته پژوهشگران، هیچ‌کس نمی‌داند چه کسی قرار است برنده شود، تا زمانی که همه‌چیز تمام شود.
تیم پژوهشگران در مقاله خود آورده‌اند: «هدف اصلی این بازی این است که هر ۱۰ مهره خود را پیش از حریف از صفحه خارج کنید.» بازیکنان می‌توانند با حمله به مهره‌های متعلق به حریف، آن‌ها را از صفحه بازی بیرون کنند.
بر پایه یک قانون این بازی، «وقتی حریف به یک مهره حمله می‌کند، آن مهره باید از نقطه آغاز دوباره وارد بازی شود».
این بازی که اکنون به صورت آنلاین در دسترس است، به عنوان نسخه‌ای بسیار قدیمی از تخته‌نرد توصیف شده است.
به گفته پژوهشگران، آزمایش و بازخورد این بازی بر روی ۵۰ بازیکن باتجربه آزمایش شد. آن‌ها با ارزیابی این بازی، آن را با بازی شاهی اور مقایسه کردند و به این نتیجه رسیدند که این بازی پس از هزاران سال هم‌چنان قابل بازی کردن است، حتی اگر مطمئن نباشیم قوانین را دقیقاً درست بازسازی کرده‌ایم.
نتایج این مطالعات در نشریه علمی «مطالعات ایرانی در بریتانیا» پذیرفته شده و به زودی منتشر خواهد شد.
