چند روز پیش عکسی از سعید فلاح فر در صفحات مجازی مورد توجه بازدیدکنندگان قرار گرفت و باعث کنجکاوی زیادی شد. با مدیای کاملاً عکاسانه، تأویل پذیر و شاعرانه، بدون عکس نوشته و کما فی السابق بدون عنوان. با توجه به شناختی که از این هنرمند دارم، به خصوص این که با گوشه ای از زبان عکاسانه اش در نمایشگاه «جایی که هیچ /ع/کس نیست» آشنا شده بودم، به نظرم رسید می توانم شرحی بر این عکس بنویسم که چنین شد:
عکس در خیابان جمهوری تهران [جمهوری مدرن ترین شیوه حکومتی در جهان امروز است] با تقاطع اکباتان [لفظ امروزی هگمتانه، پایتخت تاریخی و کهن ایران] و در یک روز آفتابی گرفته شده است. سیاه و سفید بودن عکس به نوعی دلالت بر تصمیم قبلی عکاس برای قضاوت دارد. آفتاب سمبل روشنایی و امکان کشف حقیقت است. بنابراین عکس داعیه قضاوتی روشن و از روی بینش درست و تحقیقی دارد. عکس با لنز واید عکاسی شده است. یعنی نه همچون عکس های تله؛ دور از سوژه است و نه مثل لنز نرمال؛ درون و پیوسته با سوژه. بلکه به نظر می رسد دوربین و عکاس با سوژه احاطه شده اند. پسر بچه سمت چپ و در یک سوم پائین اگر چه سطح کوچکی نسبت به کلیت و عناصر دیگر دارد، اما به دلیل وجود عنصر انسانی و تناسب جایگیری، قبل از بقیه سطح عکس به چشم می خورد. نوجوان کارگر و چرخ دستی به سمت مخاطب و مخالف قاعده و جهت خیابان، حرکت می کنند و در تاریکی فرو رفته اند. هم خود را در معرض دید مخاطب و عکاس قرار می دهند و هم در سیاهی پوشیده شده اند. هستند ولی با جزئیات دیده نمی شوند. گویا ویژگی های قابل تأمل برای نماینده ای از طبقات اجتماعی و اقتصادی است که تصویر شده باشد. چهره نوجوان مشخص نیست که به دو خصوصیت ارجاع داده می شود. اول این که این یک فرد معین نیست و مثل آنچه در هنر آبستره تعریف می شود؛ نمایه ای است کلی برای نمایش عمومی و نمایندگی یک کلیت که به گروهی بزرگتر و جامع تر اشاره دارد. همچنین در راستای حساسیت های همیشگی و اجتماعی عکاس است برای حفظ حریم خصوصی افراد.
لایه بعدی که از نظر وسعت مهمترین قسمت عکس را تشکیل می دهد بنایی است تقریباً تاریخی و سنتی که از پشت آن برج و بنایی امروزی بالا رفته و اگرچه هنوز تحت تاثیر نمای بنای قدیمی تر است، اما مغرور و سلطه طلب به نظر می رسد. به یاد بیاوریم؛ قدمت، هویت، معماری و شهرسازی، قافیه مکرر و از کلیدواژه های اصلی در اغلب عکس های خیابانی فلاح فر است. بنای سنتی در عکس، نزدیکی و قرابت بیشتری با درخت های خیابان دارد و بنای جدید بیشتر خوداتکا و دور از طبیعت محدود شهری است. تناسب این کنتراست تند شهری عیناً در کنتراست تصویری عکس منعکس شده است. لبه های تیز نور و سایه ها شباهت زیادی با ترکیب معماری موضوع عکس دارد. این تقابل ها و تناسب های محتوایی بلافاصله چشم را به عناصر دیگری مثل یک اتومبیل نسبتاً مدرن تازه وارد در بخش پائینی گوشه راست و تأویلات اجتماعی آن و حد واسط آن با چرخ دستی متوجه می کند. ترکیب بندی به شکل نامعمولی منقطع است ولی این انقطاع خود به بخشی از یکپارچگی عکس تبدیل می شود. در حالی که استفاده از پرسپکتیو تاکیدی است بر بستر اصلی عکس که همان عبور زمان و گذر زمانه می تواند باشد. مثل همیشه عکسی سهل و ممتنع. اما در مجموع و به تدریج؛ انگار در آشوب همه این سایه ها و اختلاف ها و… همچنان روحی از امیدواری تمام عکس و خیال مخاطب را فتح می کند.
نگارنده: هدی علوی طبری
