برگرفته از آرت بازل و UBS
بازار جهانی هنر در سال ۲۰۲۴، برای دومین سال پیاپی، با روندی نزولی روبه‌رو شد؛ گزارشی تازه از سوی آرت بازل و بانک UBS نشان می‌دهد که ارزش دادوستدهای جهانی هنر نسبت به سال پیش از آن ۱۲ درصد کاهش یافته و به ۵۷/۵ میلیارد دلار رسیده است.
این گزارش که به قلم دکتر کلر مک‌اندرو، پژوهشگر اقتصاد هنر، نگاشته شده، چشم‌اندازی همه‌جانبه از وضعیت بازار هنر در سال گذشته میلادی را پیش روی خوانندگان می‌گذارد؛ از نوسان‌های اقتصادی و فشارهای سیاسی گرفته تا دگرگونی در شیوه‌ی خرید و فروش آثار هنری. بر بنیاد این گزارش، هرچند کاهش ارزش کلی بازار چشمگیر بوده، اما شمار معاملات رشدی ۳درصدی را تجربه کرده و به ۴۰/۵ میلیون تراکنش رسیده است—نشانه‌ای از پویایی بازار در رده‌های قیمتی پایین‌تر.
در این میان، بخش فروشندگان خصوصی و نگارخانه‌های خرد که گردش مالی کمتر از ۲۵۰ هزار دلار داشتند، با رشد چشمگیر ۱۷درصدی روبه‌رو شدند. همچنین، گرچه فروش‌های آنلاین نسبت به اوج دوران همه‌گیری کاهش یافته، ولی همچنان ۱۸درصد از بازار را به خود اختصاص داده‌اند؛ سهمی که بیش از دو برابرِ دوران پیش از کروناست.
سه‌قطبی آمریکا، بریتانیا، چین؛ اما با جابه‌جایی
ایالات متحده همچنان پیشتاز بازار جهانی هنر است و در سال گذشته، ۴۳ درصد از ارزش کل بازار را به خود اختصاص داده است. بریتانیا نیز جایگاه دوم را از چین بازپس گرفته و با ۱۸ درصد، بالاتر از چینِ ۱۵درصدی قرار گرفته است. افت شدید بازار چین—کاهش ۳۱درصدی و رسیدن به کمترین سطح از سال ۲۰۰۹—از دلایل اصلی این جابه‌جایی بوده است.
در اروپا، فرانسه با وجود کاهش ۱۰درصدی در فروش، جایگاه چهارم جهانی خود را حفظ کرده و همچنان بزرگ‌ترین بازار هنری در میان کشورهای اتحادیه اروپاست. ژاپن نیز برخلاف روند نزولی دیگر بازارهای آسیایی، رشدی اندک ولی پایدار را تجربه کرده است.
نگاه به آینده: احتیاط آمیخته با امید
هرچند چالش‌هایی چون تنش‌های ژئوپولیتیکی، تورم و سیاست‌های محافظه‌کارانه تجاری همچنان سایه بر بازار هنر انداخته‌اند، اما نشانه‌هایی از بازگشت امید نیز دیده می‌شود. نمایشگاه‌های هنری همچنان یکی از مهم‌ترین بسترهای فروش بوده‌اند و ۳۱ درصد از فروش نگارخانه‌ها در این بستر انجام شده است. برپایی دوباره‌ی نمایشگاه‌ها، در کنار تقویت فروش‌های دیجیتال، نوید شکل‌گیری شیوه‌ای دوسویه برای دادوستد هنر را می‌دهد؛ پیوندی میان دیدار حضوری و ارتباط آنلاین.
آرت بازل در همین راستا از راه‌اندازی جایزه‌ای تازه به نام نشان زرین آرت بازل خبر داده که قرار است در سال ۲۰۲۵ به دوازده چهره‌ی شاخص در چشم‌انداز جهانی هنر اهدا شود؛ گامی برای ارج نهادن به برترین‌های هنر معاصر و تقویت فرهنگ پشتیبانی از هنرمندان.
حراجی‌ها در دو راهی: افت عمومی، صعود خصوصی
در سال ۲۰۲۴، بازار حراج آثار هنری با افتی قابل توجه روبه‌رو شد؛ فروش عمومی آثار در حراجی‌ها تا ۲۵ درصد کاهش یافت، در حالی که فروش‌های خصوصیِ همین مؤسسه‌ها با رشدی ۱۴درصدی از مسیر متفاوتی حرکت کردند.
این دوگانگی، چرخشی چشمگیر در رفتار فروشندگان و خریداران را بازمی‌تاباند. در فضای ناپایدار سیاسی و اقتصادی، فروشندگانِ آثار گران‌بها ترجیح دادند که به‌جای عرضه‌ی آثار در میدان عمومی حراج، به سراغ فروش‌های خصوصی با امنیت و انعطاف بیشتر بروند—جایی که نه تنها زمان و قیمت به اختیار آن‌هاست، بلکه هویت خریدار و فروشنده نیز پنهان می‌ماند.
واگرایی بازار: از سالن‌های پر زرق‌وبرق تا خلوت‌خانه‌های خصوصی
داده‌ها نشان می‌دهد که سهم فروش‌های حراجی (اعم از عمومی و خصوصی) از بازار جهانی در سال ۲۰۲۴ به ۴۱ درصد رسید، در حالی که سهم نگارخانه‌ها و فروشندگان خصوصی به ۵۹ درصد افزایش یافت. این جابه‌جایی نه تنها روندی تازه را بازتاب می‌دهد، بلکه گویای بازتعریف نقش حراجی‌ها در بازار جهانی هنر است.
در حالی که بازار عمومی حراج‌ها درگیر کاهش عرضه‌ی آثار ممتاز بود—به‌ویژه در رده‌ی آثار میلیون‌دلاری—بخش خصوصی حراجی‌ها توانست بخشی از این خلا را پر کند و اعتماد فروشندگان را برای معامله در پشت درهای بسته جلب نماید.
بازگشت به خلوت؛ چرا فروش خصوصی محبوب شد؟
در شرایط پرنوسان، امنیت، انعطاف و ناشناس‌ماندن، کلیدهایی طلایی برای صاحبان آثار گران‌بها هستند. از همین‌روست که فروش خصوصی—چه از سوی نگارخانه‌ها و چه از سوی حراجی‌ها—توانست در سال ۲۰۲۴ مسیر رشد را ادامه دهد.
بسیاری از مجموعه‌داران و هنردوستان که در سال‌های پیش حاضر بودند آثار خود را در حراج‌های عمومی با بُرد و باخت احتمالی عرضه کنند، حالا به‌دنبال ثبات و قطعیت‌اند؛ تمایلی که فروش خصوصی به‌خوبی پاسخ‌گوی آن است.
چهره‌ی تازه‌ی فروش: رشد نگارخانه‌های کوچک، چالش برای بزرگان
در سالی که بازار هنر جهانی با کاهش ارزش مواجه شد، یک گروه از بازیگران، برخلاف جریان حرکت کردند: نگارخانه‌های کوچک و فروشندگان با گردش مالی پایین. این گروه در سال ۲۰۲۴ توانستند رشد ۱۷درصدی را تجربه کنند—رُخدادی که نشان‌دهنده‌ی جابه‌جایی تمرکز بازار به سمت آثار با بهای مناسب‌تر و خریداران جوان‌تر است.
در نقطه‌ی مقابل، فروشندگان بزرگ‌تر و باسابقه‌تر که معمولاً بر پایه‌ی فروش آثار گران‌قیمت استوارند، افت قابل توجهی را در درآمد تجربه کردند. این دگرگونی، نشان از بازآرایی ساختار بازار فروش دارد؛ از فروشگاه‌های باشکوه به فضاهای چابک‌تر و مردمی‌تر.
چه کسانی خرید می‌کنند؟ مشتریان نو، بازار نو
در سال گذشته، بخش چشم‌گیری از فروش نگارخانه‌ها و دلالان به خریداران تازه‌وارد اختصاص یافت. گزارش نشان می‌دهد نزدیک به نیمی از فروش‌های آنلاین در سال ۲۰۲۴ به خریدارانی انجام شده که نخستین‌بار بود از آن فروشنده خرید می‌کردند.
در کنار آن، بیشتر فروشندگان اعلام کردند که فضای مجازی و پلتفرم‌های اینترنتی اصلی‌ترین راه جذب خریداران نو بوده است. این دگرگونی، نه تنها شیوه‌ی دادوستد را تغییر داده، بلکه زبان و رفتار بازار هنر را نیز دگرگون کرده است.
سایه‌ی هزینه‌ها: از کرایه تا نمایشگاه
گرچه برخی نگارخانه‌ها از افزایش فروش بهره بردند، اما افزایش چشمگیر در هزینه‌های جاری—از اجاره‌بها تا برپایی نمایشگاه‌ها و شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی—فشار سنگینی بر دوش بسیاری از فروشندگان گذاشته است.
بخش قابل توجهی از فروشندگان اعلام کرده‌اند که بازدهی مالی پایین‌تر نسبت به سال گذشته داشته‌اند، حتی اگر فروش کلی آن‌ها تغییر نکرده باشد. این چالش به‌ویژه در اروپا و آمریکا مشهودتر بوده است؛ مناطقی که هزینه‌های حمل‌ونقل، نمایشگاه و نیروی انسانی همچنان بالاست.
فراز و فرود نمایشگاه‌ها
نمایشگاه‌های هنری همچنان جایگاه خود را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بسترهای فروش حفظ کرده‌اند، اما رفتار فروشندگان نسبت به آن‌ها تغییر کرده است. بسیاری از نگارخانه‌ها اکنون فروش‌های پیش و پس از نمایشگاه را مهم‌تر از فروش در روزهای برگزاری می‌دانند و زمان‌بندی شرکت در نمایشگاه‌ها را با دقتی استراتژیک تنظیم می‌کنند.
از سوی دیگر، نمایشگاه‌های برون‌مرزی برای بسیاری از فروشندگان کوچک هنوز پرهزینه و پرریسک است، ولی با افزایش مخاطب بین‌المللی، حضور در این رویدادها به فرصتی کلیدی بدل شده است—فرصتی که اغلب با حمایت دیجیتال همراه می‌شود.
سال پیش‌رو در آینه‌ی هنر: امید محتاطانه و نگاه به آینده‌ای نو
با گذر از سالی پرتنش و ناپایدار، نگاه بازیگران بازار هنر به سال ۲۰۲۵ با احتیاطی آمیخته با امید همراه است. خریداران و فروشندگان در حال بازتنظیم نقشه‌ی راه خود هستند؛ برخی در پی فرصت‌های تازه، برخی چشم‌انتظار آرامش و ثبات سیاسی و اقتصادی.
در این میان، نشانه‌هایی از بهبود شرایط در افق دیده می‌شود: کاهش نرخ تورم، تثبیت بازارهای مالی، و کاهش نرخ بهره در بسیاری از کشورها، نویدبخش رونق دوباره‌ی بازارهای هنر است.
میان‌سالان کنار، جوانان در پیشگاه هنر
یکی از دگرگونی‌های بنیادین که در گزارش امسال برجسته شده، افزایش سهم نسل‌های جوان‌تر در بازار هنر است. بر پایه‌ی پژوهش UBS درباره‌ی «نیکوکاران نسل آینده»، خریداران تازه‌ای در حال ورود به بازارند که به‌جای تمرکز صرف بر سرمایه‌گذاری، با ارزش‌محوری، عدالت اجتماعی، زیست‌بوم‌گرایی و فناوری‌دوستی وارد میدان می‌شوند.
این نسل، نه‌تنها خواهان خرید آثار هنری با پیام‌های روشن و روزآمد است، بلکه در پی راه‌هایی نو برای دادوستد و نمایش هنر نیز هست—از پلتفرم‌های دیجیتال گرفته تا نمایشگاه‌های فراواقعی.
انتقال بزرگ ثروت و هنر
گزارش «ثروت جهانی UBS» برآورد می‌کند که در بیست سال آینده، بیش از ۸۴ تریلیون دلار ثروت میان نسل‌های گوناگون جابه‌جا خواهد شد. این انتقال، بازار هنر را نیز زیر و زبر خواهد کرد.
نسل تازه، برخلاف نسل‌های پیشین، گرایش بیشتری به خرید آنلاین، پشتیبانی از هنرمندان معاصر، و مشارکت در پروژه‌های فرهنگی با بُرد اجتماعی دارد. از همین‌رو، گالری‌ها و مؤسسه‌های هنری باید خود را با زبان، ذائقه و رفتار این خریداران سازگار کنند.
فناوری همچنان بازیگر اصلی
فروش‌های آنلاین، پلتفرم‌های دیداری، گواهی‌های دیجیتال، و حتی رمزهنرها (NFT)، همچنان بخش مهمی از گفت‌وگوی بازار هنر باقی خواهند ماند—هرچند دیگر نه به‌عنوان پدیده‌ای هیجانی، بلکه به‌مثابه بخشی جاافتاده از ساختار بازار.
گزارش یادآور می‌شود که در سال ۲۰۲۴، ۱۸درصد از کل فروش‌ها به‌صورت آنلاین انجام شده‌اند، سهمی که اگرچه کمتر از دوران اوج کروناست، اما بیش از دو برابرِ سهم سال‌های پیش از آن است.
