باستان شناسان در نزدیکی دریاچه باشپلمی در منطقه دمانیسی گرجستان لوحی از جنس سنگ بازالت با کتیبه‌هایی به یک زبان ناشناخته پیدا کردند.
اگرچه قدمت دقیق این سنگ‌نبشته نامشخص است، اما پژوهشگران با توجه به مصنوعات همراه با این لوح از جمله خرده‌های سفال و هاون سنگی تخمین می‌زنند که این لوح در اواخر عصر برنز یا اوایل عصر آهن (هزاره اول پیش از میلاد) ساخته شده است.
این لوح که از سنگ بومی بازالت حفره‌ای ساخته شده است، دارای ابعاد ۲۴.۱ در ۲۰.۱ سانتی متر و دارای ۶۰ علامت است که ۳۹ مورد از آن‌ها هیچ معادل دقیقی در هیچ خط باستانی شناخته شده‌ای ندارند. نمادهای نقش بسته بر روی این لوح سنگی با بهره از یک مته مخروطی پدید آمده و با ابزارهای گرد صیقل داده شده‌اند که در نوع خود نشان دهنده درجه بالایی از مهارت هستند.
دریاچه باشپلمی بر روی یک فلات آتشفشانی قرار دارد که با تپه‌های پیرامون آن احاطه شده و از شاخه‌های کوچک رودخانه ماشاوِرا تغذیه می‌شود. این منطقه به دلیل یافته‌های باستان‌شناسی فراوانی که دارد، به ویژه در رابطه با بقایای انسانی که قدمت آن به ۱ میلیون و ۸۰۰ هزار سال پیش می‌رسد، شناخته شده است.
علیرغم اینکه این منطقه پیش‌تر کاوش‌های باستان‌شناسی محدودی داشته است، اما یافتن قطعات سرامیکی، یک هاون سنگی و قطعاتی از سنگ شیشه آتشفشانی (ابسیدین) که بر روی آن بود، حاکی از احتمال فعالیت‌های انسانی قابل‌توجهی در این منطقه است.
این لوح بازالت شامل ۳۹ علامت یگانه است که در هفت خط افقی یا دبیره مرتب شده‌اند. برخی از این علامت‌ها تکرار می‌شوند ولی در مجموع ۶۰ کاراکتر روی سطح سنگ را می‌سازند. ترتیب و فراوانی برخی از نویسه ها نشان می‌دهد که ممکن است برای نشان دادن اعداد یا علائم نگارشی بهره‌گرفته شده باشد.
روی این سنگ‌نبشته چه نوشته شده است؟
مشخص است که این صنعتگران دوره باستان از روش‌های پیچیده‌ای مانند به کارگیری نوعی مته مخروطی‌شکل برای پدیداری خطوط اولیه نمادها و سپس ابزارهای سر گرد برای صیقل دادن به علائم استفاده می‌کردند. با توجه به سختی جنس سنگ بازالت و دقت این علائم نوشتاری، می‌توان گفت که این لوح حکایت از سطح بالایی از مهارت و برخورداری از تکنیک‌های حکاکی پیچیده در آن روزگار دارد.
باستان شناسان حدس می‌زنند که این نوشته ممکن است غنایم نظامی، پروژه‌های ساختمانی یا هدایایی به خدایان را ثبت کرده باشد.
Ancient Mystery Unearthed in Georgia: Unknown Language Found on 3,000-Year-Old Tablet
— History Content (@HistContent) November 27, 2024
A basalt tablet with 39 unique symbols, possibly a lost writing system, was uncovered near Lake Bashplemi in Georgia. Dated to the Late Bronze Age, this find hints at an ancient culture’s… pic.twitter.com/Jc5MRGsxzx
پژوهشگرانی که روی این سنگ‌نبشته کار می‌کنند در مجله «تاریخ باستان و باستان‌شناسی» خاطرنشان کردند که «به طور کلی کتیبه باشپلمی با هیچ خط شناخته شده‌ای هم‌خوانی ندارد، اما حاوی نمادهایی است که در خط‌های خاورمیانه و سایر مناطق دوردست مانند هند، مصر و ایبریای غربی یافت می‌شود.»
جذاب‌ترین ویژگی‌های این کتیبه چیست؟
شباهت نسبی این کتیبه به چندین سامانه‌ی نوشتاری باستانی از جذاب‌ترین ویژگی‌های آن است. به‌گونه‌ای که این کتیبه شباهت‌هایی به مهرهای مربوط به دوران پیشامسیحیت در گرجستان و خط پروتوکارتوِلی (قفقازی) دارد که قدمت آن به هزاره چهارم پیش از میلاد می رسد.
به‌علاوه، برخی از نمادهای آن شباهت‌هایی با خط‌های نخستین قفقازی مانند الفبای آلبانیایی و گرجی مرگولوانی، و نیز سامانه‌های نوشتاری خاور نزدیک مانند فنیقی و نیاسینایی دارند.
علیرغم این شباهت‌ها، اما کتیبه باشپلمی با هیچ سامانه‌ی شناخته‌شده نوشتاری هم‌خوانی ندارد و این نشان می‌دهد که ممکن است خطی یگانه یا محلی باشد.
تاریخ خط در منطقه قفقاز کنونی
این سامانه‌ی نشانه‌ای به تاریخ فرهنگی قفقاز ژرفا می‌بخشد، منطقه‌ای که اگرچه در چهارراهی بین آسیا و اروپا قرار دارد، اما بیش‌تر در تاریخ نوشته‌های باستانی به عنوان منطقه‌ای پیرامونی در نظر گرفته می‌شود.
نوشته‌های باستانی از جمله نوشته‌های «آپولونیوس رودسی» و دیگر نویسندگان یونانی، به نگارش در کلخیس (گرجستان غربی مدرن) اشاره می‌کنند اما شواهد باستان‌شناسی چنین خط‌هایی همچنان محدود است.
ممکن است نمونه‌های زیادی از این قبیل نوشته‌ها باقی نمانده باشند چرا که انسان‌های باستان ممکن است از مواد زیست‌تخریب‌پذیر مانند چرم یا چوب بهره‌گرفته بودند که نمی‌توانند در برابر آب و هوای مرطوب منطقه مقاومت کنند.
A basalt tablet written in an unknown language was unearthed during an archaeological excavation near Lake Bashplemi in the Dmanisi region of Georgia.
— ArchaeoHistories (@histories_arch) December 2, 2024
This discovery is significant not only because of the rarity of the material found, but also because of its potential to reveal… pic.twitter.com/IVMBH9XwKW
تجزیه و تحلیل جامع اصالت سنگ‌نبشته را تأیید کرده است.
چند نشانه از ساییدگی بر روی آن نیز نشان‌دهنده تلاش‌های محلی‌های معاصر برای تمیز کردن آن است که احتمالاً از اهمیت آن خبر نداشتند.
ترکیب جنس این لوح سنگی از بازالت نیز با ساختار زمین‌شناسی آن محل سازگار است.
