پژوهشگران می‌گویند نسخه‌ای بسیار نادر از افسانه‌های شاه آرتور و شوالیه‌های میزگرد پس از هفت قرن به‌طور اتفاقی در جلد یک دفتر ثبت املاک از قرن شانزدهم پیدا شده است.
پژوهشگران در دانشگاه کمبریج بریتانیا در سال ۲۰۱۹ آکاه شدند که داخل جلد یک سند حقوقی مربوط به املاک، تکه‌ای از یک نسخه‌ی خطی مربوط به قرن سیزدهم یا چهاردهم قرار دارد. اما به‌دلیل آن‌که این قطعه به جلد کتاب دوخته شده بود، بررسی آن بدون آسیب زدن به اثر تقریباً غیرممکن به نظر می‌رسید.
برای رمزگشایی از این سند، تیمی از پژوهشگران با بهره از روش‌های پیشرفته تصویربرداری سه‌بعدی و دیجیتال‌سازی غیرآسیب‌زا، توانستند این قطعه ارزشمند را بدون نیاز به باز کردن یا آسیب جلد، به‌صورت مجازی «باز کرده» و بررسی کنند.
ایرِن فابری-تهرانچی، کارشناس فرانسوی نسخ خطی در کتابخانه کمبریج، درباره این پروژه می‌گوید: «اگر این یافته ۳۰ سال پیش رخ داده بود، شاید برای باز کردن نسخه آن را می‌بریدند و صاف می‌کردند.»
وی اضافه کرد: «اکنون اما با نگه‌داشتن جلد در جای خود نه تنها به متن قرون وسطایی دست پیدا کردیم، بلکه به یک نمونه ارزشمند از سنت صحافی قرن شانزدهمی نیز دست یافته‌ایم.»
پژوهشگران با بهره از آینه‌ها، منشورها، آهن‌رباها و تصویربرداری نوری با وضوح بالا صدها عکس از گوشه‌های گوناگون این تکه‌نسخه تهیه کردند و آن‌ها را مانند پازلی پیچیده کنار هم چیدند تا بتوانند نمایی کامل و خوانا از متن در اختیار داشته باشند.
بر پایه بررسی‌ها، این نسخه خطی بخشی از «سلسله افسانه‌های وولگات مرلین» است که در قرن سیزدهم به زبان فرانسوی کهن نوشته شده و روایت‌گر وقایع پس از تاج‌گذاری شاه آرتور است.
یکی از بخش‌های بازیابی‌شده، حضور مرلین در لباس مبدل در جشن «عروج مریم مقدس» در دربار شاه آرتور را روایت می‌کند.
نسخه‌ای که در کمبریج یافت شده، دارای سرواژه‌های تزیین‌شده قرمز و آبی است و پژوهشگران زمان نگارش آن را بین سال‌های ۱۲۷۵ تا ۱۳۱۵ میلادی تخمین زده‌اند.
خانم فابری-تهرانچی تأکید کرد که اهمیت این پروژه تنها در یافتن یک متن ویژه نیست، بلکه در توسعه روشی برای بررسی غیرآسیب‌زا نسخه‌های خطی در صحافی‌های تاریخی است: «بسیاری از کتابخانه‌ها و بایگانی‌های جهان با مشکل دسترسی به قطعات شکننده‌ای که در صحافی‌ها پنهان شده‌اند روبرو هستند. این پروژه الگویی عملی برای دسترسی ایمن و بدون آسیب به چنین گنجینه‌هایی ارائه می‌دهد.»
شاه آرتور، چهره‌ای پرآوازه در فرهنگ و ادبیات اروپای قرون وسطی، در باور همگانی به‌عنوان رهبر افسانه‌ای بریتانیا شناخته می‌شود که در پایان قرن پنجم و آغاز قرن ششم میلادی، در برابر آفند ساکسون‌ها از سرزمینش پدافند کرد.
با این حال، تاریخ‌نگاران امروزی باور دارند شاه آرتور شخصیتی تاریخی به معنای درست واژه نبوده و داستان‌های مربوط به او، آمیزه‌ای از افسانه‌های سرودنی، اسطوره‌های ملی و بازآفرینی‌های ادبی در طی قرن‌های گوناگون است.
