باستان‌شناسان در راستای رودخانه‌ای در تاجیکستان پناهگاهی سنگی یافته‌اند که می‌گویند در آن آثاری از انسان‌های باستانی یافت شده است.
پژوهشگران مدت‌ها است که می‌دانند انسان‌های مدرن و خویشاوندان نزدیک ما (شامل نئاندرتال‌ها و انسان‌تباران دنیسووا) برای مهاجرت در آسیای مرکزی در عصر سنگ از مسیری جغرافیایی موسوم به «دالان رشته‌کوه‌های داخلی آسیا» گذر می‌کرده‌اند.
طی سال‌های اخیر با بررسی بقایای نئاندرتال‌ها و شواهدی از دنیسووان‌ها و انسان‌های مدرن مشخص شده است که این منطقه محل تلاقی انسان‌ها از گونه‌های گوناگون بوده و به احتمال زیاد ملاقات، هم‌زیستی و برهمکنش سه جمعیت بزرگ انسانی در همین ناحیه صورت گرفته است.
با این وجود این مسیر هنوز نسبتاً ناشناخته مانده و پژوهش‌های فراوانی روی آن انجام نگرفته است.
برای انجام بررسی در این زمینه، دکتر زیدنر از دانشگاه عبری اورشلیم و همکارانش به جستجوی مکان‌های مربوط به عصر سنگ در راستای رود زرافشان، یکی از رودخانه‌های اصلی آسیای مرکزی، پرداختند.
آن‌ها در پایان دو مکان متعلق به این عصر را با چندین لایه پیدا کردند که نشان می‌دهد گروه‌های انسانی گوناگون در زمان‌های مختلف در این جاها زندگی کرده‌اند.
گروه باستان‌شناسان یکی از این مکان‌ها به نام «سویی هوزاک» را که در راستای یکی از شاخه‌های کوچک رود زرافشان قرار داشت خاک‌برداری کردند.
یوسی زیدنر، استاد در مؤسسه باستان‌شناسی دانشگاه عبری اورشلیم و نویسنده اصلی بررسی، در این باره می‌گوید: «این منطقه ممکن است به‌عنوان مسیری مهاجرتی برای چندین گونه انسانی از جمله انسان خردمند مدرن، نئاندرتال‌ها یا دنیسووان‌ها که ممکن است در این منطقه هم‌زیستی کرده باشند، درآمده باشد.»
وی اضافه کرد: «پژوهش‌های ما به‌دنبال شناسایی انسان‌هایی است که در این بخش از آسیای مرکزی زندگی کرده‌اند و ماهیت برهمکنش آن‌ها را بررسی می‌کند.»
در جریان این کاوش‌ها باستان‌شناسان به مجموعه‌ای متنوع از ابزارهای سنگی شامل سنگ‌های تراش‌خورده، تیغه‌ها، تکه‌های سنگی، استخوان حیوانات و هم‌چنین زغال و چخماق‌های سوخته که نشانه‌هایی از بهره‌گیری باستانی از آتش بین ۱۵۰ تا ۲۰ هزار سال پیش است یافتند.
این مکان باستانی در دوره قرون وسطی یکی از مسیرهای اصلی جاده ابریشم بوده و تمدن‌هایی چون چین و امپراتوری روم را به یکدیگر متصل می‌کرد.
پژوهشگران می‌گویند هنوز نادانسته‌های بسیاری درباره برهمکنش میان گونه‌های مختلف انسانی در دوران پارینه‌سنگی میانه، که از حدود ۳۰۰ تا ۳۰ هزار سال پیش به طول انجامیده، وجود دارد و این سایت باستانی فرصتی ویژه را برای بررسی چگونگی برهمکنش انسان مدرن و خویشاوندان نزدیکش فراهم می‌کند.
به باور آنان، دشت زرافشان در تاجیکستان می‌توانسته به‌عنوان یک منطقه مهم برای جمعیت‌های انسانی در مقطع مهاجرت نخستین انسان خردمند از آفریقا به آسیا عمل کرده باشد.
پژوهشگران می‌گویند یافته‌های تازه، گامی مهم به سمت درک تاریخ باستانی انسان‌ها در آسیای مرکزی به شمار می‌رود و می‌تواند داده‌های نوینی درباره چگونگی برهمکنش گروه‌های گوناگون انسانی از جمله انسان‌های مدرن، نئاندرتال‌ها و دنیسووان‌ها در این منطقه ارائه دهد.
نتایج این بررسی در نشریه علمی «دنیای باستان» منتشر شده است.
