در یکی از چشمگیرترین رخدادهای سال در بازار جهانی هنر، تابلوی «خواب (تخت)» اثر فریدا کالو، نقاش نام‌آورش مکزیک، شامگاه پنجشنبه در حراجی نیویورک به قیمت ۵۴ میلیون و ۷۰۰ هزار دلار فروش رفت؛ رخدادی که رکورد بالاترین بهای پرداخت‌شده برای اثر آفریده‌شده به‌دست یک هنرمند زن را در تاریخ حراج‌های جهان شکست.
این تابلو که در سال ۱۹۴۰ آفریده شده، پس از چهار دقیقه رقابت فشرده میان خریداران در حراج سوثبیز، با رقمی بسیار بالاتر از بسیاری پیش‌بینی‌ها چکش خورد و نام کالو را بار دیگر در صدر خبرهای هنری جهان نشاند.
جزییات فروش و پیشینه رکورد
برآورد نخستین برای این اثر میان ۴۰ تا ۶۰ میلیون دلار بود، اما جهش بهای نهایی آن نشان‌دهنده کشش استثنایی بازار برای آثار کالو است. پیش از این، گران‌ترین اثر فروخته‌شده از یک هنرمند زن، تابلوی «گل سمی / شکوفه سفید شماره ۱» اثر جورجیا اوکیف بود که در سال ۲۰۱۴ با بهای ۴۴٫۴ میلیون دلار به فروش رسیده بود.
در کارنامۀ خود فریدا کالو نیز، رکورد پیشین به تابلوی «دیه‌گو و من» تعلق داشت که در سال ۲۰۲۱ با قیمت ۳۴٫۹ میلیون دلار فروخته شده بود. بدین‌سان «خواب (تخت)» نه تنها رکورد آثار کالو، بلکه رکورد جهانی آثار هنرمندان زن را نیز از نو تعریف کرد.
هویت خریدار اثر تا زمان نگارش این گزارش اعلام نشده است.
تابلویی سرشار از نشانه و روایت شخصی
در این خودنگار، کالو خود را در حالی به تصویر کشیده که بر تختی شناور در میان ابرها آرمیده است؛ در حالی که اسکلتی خندان، پیچیده در نوارهای دینامیت، بر فراز او قرار گرفته است. این ترکیب، بازتابی از تجربه زیسته هنرمند با درد، مرگ‌اندیشی و تنهایی است.
زندگی کالو در ۱۸سالگی بر اثر یک سانحه سخت اتوبوس دگرگون شد. آسیب‌های شدید به ستون فقرات و لگن او را سال‌ها خانه‌نشین کرد و بستر بیماری را به برزخی میان خواب و بیداری، زندگی و مرگ برایش تبدیل ساخت. او در همان بستر بود که نقاشی را آغاز کرد و جهان شخصی‌اش را با رنگ‌ها، زخم‌ها و رؤیاهای واقعی‌اش ساخت.
با آن‌که بسیاری او را سوررئالیست می‌دانستند، کالو پیوسته در برابر این برچسب ایستادگی می‌کرد و می‌گفت:
«من هرگز خواب‌ها را نکشیدم، من واقعیت خودم را کشیدم.»
چرا این اثر چنین اهمیت دارد؟
این تابلو یکی از انگشت‌شمار آثار کالو خارج از مکزیک است که امکان فروش بین‌المللی دارد. دولت مکزیک مجموعه آثار این هنرمند را «میراث هنری» اعلام کرده و جابه‌جایی بسیاری از آنها را محدود ساخته است. از این‌رو «خواب (تخت)» از دیدگاه گردش آزاد اثر، اهمیتی استثنایی دارد.
کارشناسان هنر اما نگرانی‌ای را نیز مطرح کرده‌اند:
از آن‌جا که این تابلو آخرین‌بار در اواخر دهه ۱۹۹۰ در معرض دید عمومی قرار داشت، بیم آن می‌رود که پس از این فروش دوباره از دیده‌ها پنهان شود. این در حالی است که چندین نهاد هنری در نیویورک، لندن و بروکسل درخواست نمایش آن را ثبت کرده‌اند.
بازاری در اوج تب هنر
فروش رکوردشکن تابلوی کالو بخشی از یک هفته پرهیجان در بازار هنر بود. تنها دو شب پیش از این حراج، یک تابلو از گوستاو کلیمت با قیمت خیره‌کننده ۲۳۶ میلیون دلار فروش رفت و به دومین اثر گران‌قیمت تاریخ حراج‌های جهان بدل شد. این دگرگونی‌ها نشان می‌دهد بازار هنر—به‌ویژه در شاخه هنر نوین و هنر زنان—در حال تجربه دوره‌ای پرشور است.
اهمیت فرهنگی و تاریخی این رکورد
رکورد تازه کالو نه تنها یک پیروزی بازاری، بلکه یک رخداد فرهنگی و اجتماعی است. کالو، که امروز یکی از چهره‌های نمادین هنر جهان و بیانگر تجربه زنان، اندیشه‌های ضد استعمار، هویت مکزیکی و زندگی با درد است، اکنون در جایگاهی قرار گرفته که ارزش‌آفرینی هنری‌اش با قیمت‌های سرسام‌آور بازار جهانی هم‌سنگ شده است.
برای هنردوستان ایرانی و دنبال‌کنندگان «هنرگردی»، این رخداد فرصتی است برای بازاندیشی دربارۀ سهم زنان در تاریخ هنر و مسیر پرفرازونشیبی که آنان برای دیده‌شدن طی کرده‌اند.
جمع‌بندی
فروش ۵۴٫۷ میلیون دلاری «خواب (تخت)» تنها یک رکورد نیست؛ گواهی است بر ماندگاری جهانی فریدا کالو، هنرمندی که زندگی را از پشت زخم‌ها و دردها زیست، اما جهانی‌ترین روایت‌ها را آفرید.
