معمول است که آرت فیر ها و اکسپو های مختلف از سراسر جهان تشکیل می شوند و هدف اغلب آنها جذب هنرمندان معاصر خارجی در کشور میزبان است، اصولا هنر معاصر حد و مرزی ندارد و کشور هایی که به سرمایه گذاری و جذب استعداد های خارجی روی آورده اند در این زمینه رشد صعودی داشته اند. در بین اکسپو های مختلف که در جهان برگزار می شود یکی از مهمترین ویژگی ها تبادلات فرهنگی و هنری است که بین مقامات آن کشور برقرار می گردد، اما در نتیجه آنها و در نتیجه تعاملات انجام شده و قرارداده های فی مابین مزیت هایی برای هنرمندان معاصر در نظر گرفته می شود که بخشی از آنها روند همیشگی برگزاری رویداد های کوچک و بزرگ هنریست.
با توجه به اینکه اغلب اکسپو ها در سطح بین المللی تمرکز خود را به جذب از کشور هایی میگذارند که دسترسی کمتری به آنهاست و مشخصا استعدادهای زیادی در آنها یافت می شود، می توان گفت اکسپو یا artfair بیش از هر شخصی برای کشور میزبان سودمند است، چرا که اهداف خود را تکمیل می کند و به سادگی می تواند در بین چهره های هنری مختلف در جهان برند خود را اثبات کند. متاسفانه تعداد این مجموعه ها که در ایران فعالیت می کنند و اغلب به صورت خصوصی اداره می شوند بسیار بسیار کم هست، همین طور بسیاری از آنها مجوز های لازم را از بخش های زیربط ندارند و در صورت بروز مشکل برای هنرمند متاسفانه ارگان های دولتی پاسخ گو نیستند. اما در آن دسته که مجوز های لازم را از مراجع قانونی کشور مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کسب می کنند و تعهداتی پیش از ارائه مجوز به ارگان های دولتی می دهند، هم مصاحبه هایی را گذرانده اند که صلاحیت آنها تایید شده است، هم معمولا خودشان آرتیست هستند یا تیم هنری آنها را پشتیبانی می کند. جشنواره هایی از این دست در ایران بسیار محدود هستند که این مراحل را گذرانده باشند و خود را در مرحله اثبات قرار دهند، یا اینکه رزومه گذشته آنها نشان از فعالیت صحیح و کامل طبق تعهد آنها به هنرمند داشته باشد.
چقدر هزینه و چه خدماتی در اکسپو هنری معتبر مورد انتظار است؟
سالها پیش در ایران اکسپوی هنری بزرگی برقرار بود، که در مجموعه خود هنرمندان بسیاری را هم جای داده بود، “آرت اکسپوی تهران” که به مدت سه سال فعالیت کرد، متاسفانه با وارد شدن تحریم های مختلف در سطح کشور به کار خود خاتمه داد، اما در عین حال نشان داد استاندارد های یک اکسپوی مناسب که برای آثار هنری ارزش و اعتباری قائل باشد در چه حد است، همین طور نشان داد که هزینه های واقعی یک اکسپو را که هنرمند پرداخت می کند باید چگونه سنجید، با توجه به اینکه این گروه دیگر ادامه فعالیت نمی دهند این مثال در این متن آورده شده است. اما روال واقعی شرکت در یک اکسپو هم موردی است که هنرمند باید به آن واقف باشد، چراکه متاسفانه سودجویی هایی توسط افرادی شکل گرفته است که صرفا به دلیل ارتباط حتی بسیار ساده با یک گالری خارجی و بدون مجوز و صرفا با یدک کشیدن نام اکسپو یا آرت فیر در حال اجرا هستند.
به نظر میرسد یک دلالی غیر واقعی برای آثار هنری را در ایران با اکسپو اشتباه گرفته اند، اگر فردی تمایل به برگزاری یک آرت فیر یا اکسپو دارد باید زمینه های لازم را از جهت قانونی و همین طور شرایط صحیح برگزاری مشخص کند، اینکه صرفا به معرفی چند نفر و انتخاب سلیقه ای آثار بپردازد در واقع هیچ ربطی به نامی که یدک می کشد ندارد. هزینه های اکسپو های خارجی را هم بررسی کنید، یک ورودی برای همه آنها وجود دارد که شامل هزینه های تبلیغاتی، چاپ و انتشارات و در نهایت داوریست، اما اینکه بابت نمایش یک تابلو دقیقا هزینه های مشخصی دریافت می شود و اینکه دیوار یک گالری خارجی را به عاریه بگیریم و با وام داری آن، درآمدی کسب کنیم واقعا معنای اکسپو را ندارد. در واقع اگر تیمی برای برگزاری یک رویداد هنری آماده می شود باید در بسیاری موارد هزینه های خود را مشخص کند و همین طور در نظر داشته باشد که این اجتماع آثاری که ارسال می شوند نیاز به زمینه سازی و زیرساخت مشخصی دارند. هزینه ها معمولا بر اساس تعداد آثار ارسالی در نظر گرفته می شود و آنقدر هم بالا نیست که در برخی موارد این روزها شاهد آن هستیم، در واقع یک اکسپوی هنری باید بتواند به آرتیست معاصر کمک کند و راه را هموار سازد، در غیر این صورت اگر هنرمند به شخصه اقدام کند شرایط مساعد تری خواهد داشت. همین طور اکسپو ها برای پس از فراخوان خود مراسمی را در نظر می گیرند که از آرتیست های برگزیده تجلیل به عمل می آید یا مزایای خدماتی دیگری را در اختیار هنرمند می گذارند.
اگر نگاهی به اکسپو های خارجی بیندازید که در سالهای مختلف در حال برگزاری بوده اند متوجه این موضوع می شوید که هزینه های اعلام شده بسیار ناچیز و به صورت واحد پولی لوکال کشور های مبدا دریافت می شود، معمولا نامی از ارگان های دولتی که مجوز های لازم یا همکاری لازم با آنها را دارند در متن فراخوان ذکر می شود و همین طور بسیار معمول است که مراکز فرهنگی کشور در محل نمایش خارجی آنها همراه می شوند مثلا رایزنی فرهنگی ایران در چین که بخش فرهنگ و هنر فعالی دارد سالهای گذشته هم با اکسپو ها و نمایش های ایرانی در چین همکاری کرده است و علاوه بر اعتبار بخشیدن به آنها موجب شده است که بسیاری از اتفاقات و بی برنامگی هایی که ممکن بود اتفاق افتد، از پیش رو برداشته شود.
توجه کنید که ارسال اثر به یک کشور خارجی به خصوص زمانی که تعداد آثار زیاد هستند مراتب قانونی خاصی داخل و خارج از کشور را می پذیرد که از جمله آنها می توان به قوانین مربوط به بیمه آثار و همین طور قوانین گمرکی اشاره کرد، در صورتی که یکی از مراکز کشور مبدا مثل سفارت ایران یا رایزنی فرهنگی ایران در این بخش کمک یا فعالیتی نداشته باشد، پر واضح است که احتمال برخورد با موانع هم در ایران هم در کشور مقصد وجود دارد. البته این موضوع استثنا هم دارد و می توان گفت که در بسیاری از موارد به صرف اینکه به این موضوع استناد کنیم نمیتوانیم اعتبار سنجی داشته باشیم، ممکن است گروهی که جشنواره، اکسپو، فراخوان یا هر اسمی که دارد را پشتیبانی می کنند، حرفه ای و همین طور با تجربه لازم در این کار باشند. اما چون بارها شده است که صحبت برای ارسال آثار را به صورت مسافری شنیده ایم، بر آن شدیم نکاتی را ذکر کنیم که باید برای ارسال به آنها توجه داشته باشید، البته همچنان تصمیم با هنرمند است.
مزایا و ویژگی های یک اکسپو هنری و فرهنگی
- تغییر چارچوب ذهنی مردم و کشورهای دنیا بر اساس مدلی که مد نظر کشور مقصد است
- جلب توجه رسانه های داخل و خارج در برگزاری یک اکسپوی موفق
- حرکت به سمت افزایش تقاضا، کشور میزبان در اکسپو فضایی را ایجاد می‌کند تا بتواند تقاضاهای جدید دیگر کشورها در عرصه اقتصادی را برای خود شکل بدهد و در کنار این نمایشگاه فرهنگی، نیازهای جدید اقتصادی را شناسایی کند و حتی برای مخاطبان تقاضاهای تازه‌ای به وجود بیاورد
- این نمایشگاه ها به میزبان فرصت می‌دهند تا در جذب، نگهداشت و تعامل با مشتریان آثار هنری و همین طور هنرمندان به صورت مستقیم، موفق تر عمل کند
- به صورت مستمر با مخاطب و کشورهای مختلف ارتباط برقرار می‌کنند و می‌توانند با برنامه‌های منسجم خود پس از نمایشگاه نیز در عرصه‌های دیگر ارتباطی پایدار را دنبال کنند
- ایجاد ارتباط بین بخش های خصوصی و کوچک تر در این اکسپو ها یا آرت فیر ها مانند دعوت از گالری های مختلف برای بازدید از آثار رسیده
- ایجاد بستر مناسب ارتباط بین دانشگاه های مختلف در کشور میزبان و کشور های برگزار کننده
