بهار امسال، جشنواره هنرهای دیجیتال آتن (ADAF) در هجدهمین دوره خود با گردهمایی پنج روزه ای در قلب پایتخت یونان جمع متنوعی از هنرمندان و مخاطبان کنجکاو دنیای دیجیتال از چهار گوشه دنیا را گرد هم آورد.
از ۲۵ تا ۲۹ می ۲۰۲۲ (۴ تا ۸ خرداد ۱۴۰۱) ، مجموعه ساختمان نوتوشوم سابق و میدان کوتزیا آتن میزبان آثاری همچون ویدیو آرت، انیمیشن، چیدمان های تعاملی، واقعیت مجازی و واقعیت افزوده (VR/AR)، بازی‌ها، تصویر دیجیتال، هنر وب و اجراهای زنده، کارگاه‌های آموزشی، گفتگوها و یک جشنواره کوچک هنرهای دیجیتال مختص کودکان بود.
موضوع امسال جشنواره آتن، بر روی مفاهیمی همچون داستان های علمی تخیلی و آینده پژوهی تمرکز داشت و هدف آن ارائه نقاط عطف تکنولوژیک نوین از نگاه گذشته و به عنوان ابزاری برای آینده است.
آینده پژوهی به عنوان یک علم، شاخه ای از مطالعات اجتماعی، در راستای رشته تاریخ است. این علم سناریوهای محتمل، ممکن و پسندیده و جهان بینی آینده را با در نظر گرفتن باورها و افسانه های متضمن آنها فرض می کند. ابزاری گرانبها برای این رشته، ژانر هنری علمی تخیلی است، که از آن به راحتی می توان دریافت که آنچه که به عنوان یک داستان شروع می شود، به ویژه هنگامی که صحبت از یک «شگفتی تکنولوژیک» است، واقعاً می تواند در آینده به واقعیت تبدیل شود. هواپیماها، سفینه‌های فضایی، ربات‌ها، هوش مصنوعی، واقعیت مجازی، بیوتکنولوژی و دوران آنتروپوسن، برخی از ایده‌ها و تصوراتی هستند که پس از ساخته شدن در آینده‌های فانتزی یا واقعیت‌های جایگزین این ژانر هنری، از طریق علم و فناوری تحقق یافته‌اند. با انتقاد از مسیر جامعه معاصر و آینده، داستان های علمی تخیلی و آینده پژوهی اغلب به شکل رقیب در می آیند، در حالی که پیامدهای احتمالی نوآوری را در جامعه، علم و فناوری بررسی می کنند.
در دو بخش ویدئوآرت و انیمیشن جشنواره هنرهای دیجیتال آتن امسال، آثار هفت آرتیست ایرانی نیز به چشم می خورد؛ در ادامه نگاهی کوتاه به آثار آنها می اندازیم.
«رقص با فرکانس» عنوان اثر محمدعلی فاموری هنرمند، مدیر هنری و کیوریتور ایرانی است. این ویدئو آرت بر اساس نظریه سه مرحله ای تزکیه، کمال و تخریب برای فرهنگ هگل ساخته شده است. هر ملتی از درون رشد می کند و به تدریج به کمال می رسد و سرانجام هلاک می شود. مقوله هایی که (برای بیان این مراحل تربیت، کمال و نابودی) به کار می روند عبارتند از فرهنگ، چندفرهنگی و فرهنگ گرایی; «اما واژه فرهنگ معنای روشنی در مورد محتوای اساسی روح قومی به دست نمی دهد. این یک مقوله رسمی است.» تعریف هگل از فرهنگ چنین است: «فرهنگ شکل تفکر است و وجود آن به دلیل توانایی انسان در حکومت بر خود است، زیرا انسان نه تنها از تمایلات (طبیعی) پیروی می کند، بلکه می تواند خود باشد. -کنترل شده» – «پس فرهنگ به معنای ساده این است که انسان به محتوای (فکر) آن خصلت کلی بدهد.
راضیه کوشکی هنرمند تجسمی تجربی و وحید قادری آهنگساز اهل ایران ساکن لینز اتریش با ویدئوآرتی با عنوان «در بین گره ها» در آداف شرکت کرده اند. در استیتمنت در بین گره ها آمده است که: “تنها واقعیت وجود است.” همیشه در مورد واقعیت دنیایی که در آن زندگی می کنیم شک و شبهه وجود داشته و خواهد داشت. آیا واقعیت دارد یا فقط یک رویا است یا یک فضای مجازی طراحی شده؟ حتی اگر کسی بیاید و با ارائه قرص قرمز معروف ما را به دنیای واقعی هدایت کند، باز هم می توانیم آن دنیا را زیر سوال ببریم. آیا آن یکی در نهایت واقعی است؟ یا فضای طراحی شده دیگری است؟ و اگر واقعیت را طراحی کنیم چه؟ اگر واقعیتی را در یک واقعیت مجازی طراحی کنیم که درون واقعیت مجازی دیگری قرار دارد، چه؟ از چند جهان طراحی شده باید عبور کنیم تا در نهایت به واقعیت برسیم؟ در این پروژه VR، هنرمندان فضاهای مجازی موازی را طراحی کردند. کاربران می توانند در هر صحنه ای حرکت کنند و با برخی از اشیا و صداها تعامل داشته باشند و با استفاده از هدست VR مجازی که در هر صحنه قرار دارد به صحنه دیگری بروند و دنیای جدیدی را کشف کنند.
«آقای عروسک خرگوش» اثر آروین مدقالچی فیلمساز، تصویرگر و طراح گرافیک ایرانی فیلمنامه ای اقتباسی است از ترجمه انگلیسی «عروسک پشت پرده» است. این داستان کوتاه نوشته یکی از گرانقدرترین نویسندگان ایران، صادق هدایت است. هدف این بود که داستان را از بافت فرهنگی آن دور کنیم. آقای خرگوش تعاملات محدودی با دیگران دارد و در دنیای خودش با تنها همراهش یعنی عروسک منزوی شده است. نداشتن اعتماد به نفس کافی و ترس و همچنین اشتیاق شدید از لمس شدن توسط یک موجود واقعی، شانس او را برای شاد بودن با یک فاجعه به پایان می رساند. این اقتباس بیشتر بر جنبه های روانی و انگیزه های درونی شخصیت تمرکز دارد.
در انیمیشن «کوله پشتی» افسانه عزیزمحمدی کارگردان، طراح گرافیک و تصویرگر، یک زن جوان را می بینیم که با جامعه ای که در آن زندگی می کند مشکل دارد، در نهایت راه خلاقانه خود را برای رویارویی با آن پیدا می کند.
شیدا کاشی فارغ التحصیل دانشگاه هنر تهران در انیمیشن «برگشت ناپذیر» نشان می دهد که یک کشور توسط خارجی ها اشغال شده و تنها یک بازمانده در آن باقی مانده است. اشغالگران همه چیز را تغییر داده اند: خیابان ها، نام ها، زبان ها، پرچم ها و غیره. بازمانده سی و هفت سال است که می جنگد. جنگ بی پایان، در واقعیتی غیرقابل انکار…
«نهنگ سفید» انیمیشن امیر مهران کارشناس ارشد کارگردانی انیمیشن از دانشگاه هنر سوره تهران درباره مرد جوانی است که سالها پیش دوستان خود را در حمله هوایی به رودخانه ای بزرگ از دست داد. پس از 30 سال، او در جستجوی بقایای آنها است. نهنگ سفید تنها نشانه ای است که او دارد.
