در آستانهٔ برگزاری هفتادمین دورهٔ مسابقه آواز یوروویژن در شهر ویَن، پایتخت اتریش، رویدادی که دههها بهعنوان نماد تنوع فرهنگی، موسیقی عامهپسند و همبستگی فراملی شناخته میشد، امروز با یکی از عمیقترین شکافهای تاریخ خود روبهروست؛ شکافی که ریشه در جنگ غزه، مناقشههای سیاسی و پرسشهای جدی دربارهٔ استقلال رسانهها و مرزهای «غیرسیاسیبودن» هنر دارد.
برنامهریزی شده است که یوروویژن ۲۰۲۶ در ماه مه در ویَن برگزار شود؛ میزبانی که بر عهدهٔ رادیو و تلویزیون عمومی اتریش (ORF) است. همزمان، تأیید حضور اسرائیل در این دوره—در سایهٔ جنگ غزه—به موجی از اعتراضها، تحریمها و کنارهگیریهای رسمی از سوی چند شبکهٔ عمومی اروپایی انجامیده است. بهگفتهٔ ناظران، این وضعیت «جدیترین بحران یوروویژن» از زمان تأسیس آن در دههٔ ۱۹۵۰ بهشمار میرود.
تصمیمی متفاوت از میزبان
مدیران ORF اعلام کردهاند که برخلاف برخی دورههای پیشین، نه صدای اعتراض تماشاگران را با تشویق مصنوعی خواهند پوشاند و نه ورود پرچم فلسطین را ممنوع میکنند. این موضعگیری—که بهنقل از خبرگزاری رویترز با تأکید بر «نشاندادن آنچه واقعاً رخ میدهد» بیان شده—در عمل فاصلهگذاری آشکاری با سیاستهای کنترلی گذشته است و بهطور ضمنی میپذیرد که یوروویژن دیگر در خلأ سیاست برگزار نمیشود.
تحریمها و کاهش کمسابقهٔ مشارکت
در پی تصمیم اتحادیه پخشکنندگان اروپا برای حفظ حضور شبکهٔ اسرائیلی «کان»، پنج کشور—اسپانیا، ایرلند، هلند، اسلوونی و ایسلند—بهطور رسمی از شرکت در یوروویژن ۲۰۲۶ کنارهگیری کردهاند. با این تصمیم، شمار کشورهای حاضر به حدود ۳۵ کشور کاهش یافته است؛ کمترین تعداد شرکتکننده از اوایل دههٔ ۲۰۰۰ میلادی. بازگشت کشورهایی چون بلغارستان، رومانی و مولداوی مانع افت بیشتر آمار شده، اما فضای کلی رقابت—به تعبیر منتقدان—دیگر شباهتی به «جشن رنگینکمانی» سالهای گذشته ندارد.
جنگ غزه و «دماسنج سیاسی» یوروویژن
ریشهٔ اصلی اختلافها به جنگ غزه بازمیگردد؛ جنگی که پس از حملهٔ ۷ اکتبر ۲۰۲۳ گروه افراطی حماس به جنوب اسرائیل آغاز شد—گروهی که ایالات متحده و اتحادیهٔ اروپا آن را تروریستی میدانند. در آن حمله حدود ۱۲۰۰ نفر کشته و بیش از ۲۵۰ نفر گروگان گرفته شدند. عملیات نظامی اسرائیل در پاسخ، بنا بر اعلام مقامهای بهداشتی غزه، تاکنون بیش از ۷۰ هزار کشته برجای گذاشته که بخش بزرگی از آنان غیرنظامی بودهاند. همین تلفات گسترده، محور اصلی اعتراض شبکههایی است که یوروویژن را تحریم کردهاند.
با وجود تأکید مکرر برگزارکنندگان بر «غیرسیاسیبودن» مسابقه، شماری از پژوهشگران فرهنگ و رسانه—از جمله دین وولتیچ—یوروویژن را «دماسنج سیاسی» اروپا میدانند؛ صحنهای که روح زمانه و تنشهای اجتماعی را بازتاب میدهد.
مناقشهٔ رأیگیری و شفافیت
برخی پخشکنندگان اروپایی نسبت به شفافیت نظام رأیگیری نیز تردیدهایی مطرح کردهاند؛ بهویژه پس از آنکه نمایندهٔ اسرائیل در دورهٔ پیشین با وجود رتبهٔ پایینتر نزد هیئتهای داوری، در رأیگیری مردمی به جایگاه دوم رسید. تلویزیون عمومی هلند حتی از «دخالت اثباتشده» سخن گفته—ادعایی که اسرائیل آن را رد کرده و نتیجهٔ رأی مردمی را نشانهٔ حمایت افکار عمومی اروپا میداند. اتحادیهٔ پخشکنندگان اروپا وعدهٔ اصلاحاتی برای شناسایی تقلب و محدودسازی کارزارهای تبلیغاتی سازمانیافته داده است.
بازگرداندن جام؛ اعتراض نمادین نیمو
بحران زمانی ابعاد نمادینتری یافت که نیمو، برندهٔ سوئیسی یوروویژن ۲۰۲۴، اعلام کرد در اعتراض به ادامهٔ حضور اسرائیل، جام قهرمانی خود را به دفتر اتحادیهٔ پخشکنندگان اروپا در ژنو بازمیگرداند. نیمو—که با قطعهٔ «کُد» (The Code) نخستین هنرمند کوئیر برندهٔ این رقابت شد—گفت دیگر احساس نمیکند این جایزه به او تعلق دارد؛ زیرا میان آرمانهای اعلامی یوروویژن دربارهٔ همبستگی و کرامت انسانی با تصمیمهای برگزارکنندگان «تضادی آشکار» میبیند. مدیر یوروویژن ضمن ابراز تأسف، به دیدگاه او احترام گذاشت.
پیامدهای مالی و آیندهٔ نامطمئن
کنارهگیری کشورهایی چون اسپانیا—از اعضای «پنجگانهٔ اصلی» و از تأمینکنندگان مهم مالی—چالش بودجهای تازهای ایجاد کرده است. در صورت گسترش تحریمها، هزینهٔ برگزاری میان کشورهای باقیمانده تقسیم میشود و ممکن است به نمایش کمهزینهتری در سالگرد هفتادم بینجامد؛ مگر آنکه میزبان بتواند منابع بیشتری فراهم کند.
یوروویژن؛ متحد با موسیقی؟
یوروویژن با شعار «متحد با موسیقی» متولد شد، اما امروز زیر فشار سیاست و جنگ، با پرسشی بنیادین مواجه است: آیا میتوان هنر را از واقعیتهای جهان جدا نگه داشت؟ یا آنگونه که برخی هنرمندان و کارشناسان هشدار میدهند، اگر ارزشهایی که روی صحنه ستوده میشوند بیرون از صحنه رعایت نشوند، حتی زیباترین ترانهها نیز معنای خود را از دست میدهند؟
پاسخ این پرسش—و میزان بازگشت اعتماد مخاطبان و پخشکنندگان—احتمالاً پس از پایان رقابتهای ۲۰۲۶ در ویَن روشن خواهد شد. تا آن زمان، هفتادمین یوروویژن با همهٔ زرقوبرق همیشگیاش برگزار میشود؛ اما زیر نورافکنها، سایهای سنگین از تردید و چنددستگی گسترده است.
