درگذشت اَکی بنایی، خواننده‌ی برجستۀ پیش از انقلاب، یکی از چهره‌های تأثیرگذار موسیقی مردمی و محلی ایران را خاموش کرد. اکرم بنایی، آوازخوان، پژوهشگر موسیقی و از صداهای شاخص دهه‌های چهل و پنجاه خورشیدی، روز ۱۱ آبان ۱۴۰۴ در ۸۱ سالگی در ایالات متحده چشم از جهان فروبست؛ خبر درگذشت او را خواهرش، پوری بنایی، هنرپیشۀ نامدار سینما و تئاتر ایران، در نوشته‌ای در رسانه‌های همگانی بازتاب داد.
اکی بنایی زاده چهاردهم اردیبهشت ۱۳۲۳ در اراک بود. او از خانواده‌ای اهل فرهنگ برخاست و آموزش‌های نخستین آواز را نزد استاد نی‌داوود، آموزگار برجستۀ موسیقی دستگاهی و استاد قمرالملوک وزیری، فراگرفت. بنایی سپس برای پی‌گیری آموزش‌های دانشگاهی به آمریکا رفت؛ در دانشگاه مورین سان‌فرانسیسکو آموزش دید، سپس دانش‌آموختۀ کنسرواتوار موسیقی و دارای دانشنامۀ عالی موسیقی از دانشگاه کالیفرنیا شد. سال‌های پایانی زندگی‌اش را در لس‌آنجلس می‌زیست؛ جایی که بخش چشمگیری از نسل موسیقی‌دانان پیش از انقلاب در آن آشیان گرفتند.
جایگاه اَکی بنایی در تاریخ موسیقی ایران با چند ترانه و آلبوم شاخص روشن می‌شود؛ آثار او پلی بود میان موسیقی مردمی، فولکلور اقوام ایرانی و جریان پاپ آن سال‌ها. آلبوم «رشیدخان» یکی از نمونه‌های مهم بازخوانی و بازپرداخت ترانه‌های محلی ایران است؛ آواهایی چون «رشیدخان»، «مستم مستم»، «پاپو سلیمانی» و «گل پامچال» با صدای او رنگی ماندگار یافتند. او بعدها با آلبوم «نگاه تو» گونه‌ای دیگر از موسیقی مردمی را آزمود و در آن، ترکیب‌های نوپدید پاپ ایرانی را پیش کشید.
ترانه‌های اجتماعی و آموزشی نیز بخشی از کارنامۀ او هستند؛ نمونه‌هایی مانند «فهمت بره بالا» برای برانگیختن سوادآموزی، «یکی اردشیر و یکی کامران» با مایه‌های اجتماعی، و ترانۀ کودکانه ـ انتقادی «خروسک دم نزن» از تلاش‌های او برای پیوند موسیقی با کارکردهای روز جامعه بود. او همچنین اجرای نسخه‌های تازه‌ای از ترانه‌های کهن، همچون «مرغ سحر»، را در کارنامه داشت.
همکاری او با چهره‌های سرشناس شعر و آهنگ‌سازی دهه‌های چهل و پنجاه دیده می‌شود: ترانه‌سرایانی چون محمدعلی جاهد، اردلان سرفراز، پاکسیما و هما میرافشار، و آهنگ‌سازانی همچون محمد حیدری، منوچهر چشم‌آذر، تورج شعبان‌خانی و محمدعلی امیرجاهد، همگی نقش‌آفرینِ شکل‌گیری زبان هنری او بودند.
مرتضی برجسته، آوازخوان و آهنگ‌ساز ساکن آمریکا، در یادداشتی از «سبک نوآورانه و صدای یگانه» او یاد کرد و او را از چهره‌هایی دانست که در همان آغاز راه، جایگاهی چشمگیر نزد شنوندگان یافتند.
پیوند خانوادگی او با پوری بنایی، ستارۀ سینمای پیش از انقلاب، نیز بخشی از موقعیت فرهنگی این خانواده را روشن می‌کند. پوری بنایی که بازی در فیلم‌های مهمی چون «قیصر»، «کوچه مردها»، «مهرگیاه»، «زنبورک» و «خداحافظ تهران» را در کارنامه دارد، این روزها در تهران به فعالیت‌های اجتماعی و نیکوکاری می‌پردازد.
پس از انقلاب ۱۳۵۷ و ممنوعیت فراگیر آوازخوانی زنان، راه‌های هنری بسیاری بسته شد. اَکی بنایی همچون بسیاری از زنان خواننده آن روزگار، ناچار به کناره‌گیری از صحنۀ رسمی شد. او هرگز به صحنۀ ایران بازنگشت، اما صدا و اثرش در حافظۀ شنیداری چند نسل همچنان شنیده می‌شود.
