چند وقت پیش به امارت سفری داشتم، در بین شلوغی بازار کسب و کار و ماشین های لوکس مختلف که نظر جلب می کنند، گزینه های جالب دیگری هم دیده می شود، آثار هنری فاخری که بر روی دیوار های یک پاساژ شیک نصب شده اند، یا مجسمه هایی که لابی هتل و رستوران را تزیین کرده اند. موضوع به اینجا ختم نمی شود و گاها می بینید آثاری سفارشی که مشخصا با هنر مدرن گل آویز هستند اما در بخش قدیمی شهر به عنوان یک اثر که گویا قصد دارند بگویند از قدیم اینجا بوده است نصب شده اند. البته در کشور های عربی این یک مورد مرسوم هست حالا شاید برای ما ایرانی ها عجیب به نظر بیاید که همه چیزمان به گذشته باز می گردد، اما کشور های دیگر بسیار سعی میکنند پیشینه بهتری از خود نمایش دهند.
اروپا در مقابل هنر خاورمیانه
همه میدانیم که از قدیم اروپایی ها سهام داران بزرگ هنرهای تجسمی در جهان بوده اند و علاوه بر مدعی بودن بر سبک، موضوع و تکنیک، نسبت به هنرمندانشان هم چه معاصر و چه کهنه کار برجستگی هایی را می دیدند. اما دنیای معاصر با حضور سهامداران و برگزار کنندگان بزرگ هنری در کشورهایی مانند امارات، ترکیه و همین طور قطر باعث شد این گوی سبقت نقاط ثقلی خود را تغییر دهد. حتی در چین هم این روزها هستند ثروتمندان بسیاری که به شدت به دنبال آثار هنری می گردند و قصد خرید از هنرمندان را دارند. این مواردی هست که با کمی جستجو در اینترنت آنها را خواهید یافت، هم به صورت مستقیم اشاراتی به این موضوع شده است، هم به صورت غیر مستقیم و با هدف ترغیب هنرمندان به فروش آثارشان به کلکسونر های چینی.
اما واقعیتی که اتفاق می افتد چیز دیگریست
امارات را مجدد در این مثال وارد کنیم، خریدارانی از اروپا، چین، کشور های عربی به حراج های بزرک این کشور و یا به دبی که بخشی را به بزرگی یک شهر به گالری ها و موزه های هنری اختصاص داده است مراجعه میکنند، نتیجه چیست؟ همین افراد مشاورانی می شوند برای همین خرید های دیوار های یک پاساژ و یا مجسمه های یک لابی، در غیر این صورت هنر واقعی در جای دیگه به نمایش گذاشته می شود و بهره هنری آن واقعا در اروپا نمایان می شود. شاید برای برخی از هنرمندان هم تنها سود دهی و اقتصاد هنر مطرح باشد، اما مسلما این عده حتی در نقطه توجه مشاوران کارکشته و اغلب اروپایی که در این زمینه فعال هستند و برای همان سرمایه دار چینی و اماراتی کار می کنند هم قرار نمی گیرند.
اروپا چه تصمیمی دارد
با این حال هر چه باشد کشور های اروپایی به شدت بر روی هنر سرمایه گذاری میکنند، آثار هنری جایگاه ویژه ای دارند و برای هنرمندان فارق از سن و سال، سبک و یا ایده ارزش قائل هستند. کشور هایی هستند که در این بین برای پیدا کردن جایگاه اقتصادی هم بخش هایی را در نظر گرفته اند، مانند اتریش، فرانسه، نروژ، ایتالیا و بسیاری دیگر که هر ساله بورسیه هایی را از طریق هنر و یا حتی کولکشن هایی را وارد عرصه داخلی خود می کنند. آنها به راحتی با استفاده از ابزار های ساده بر روی بستر اینترنت، رویداد های هنری آسیایی و خاورمیانه، مسابقات مختلف در زمینه هنرهای تجسمی، هنرمندان مورد نظر خود را در جوانی پیدا می کنند و با دعوت از آنها یا سرمایه گذاری بلند مدت و صبورانه در نهایت خروجی مناسبی را برای آینده خود در نظر می گیرند.
اگر به روند برگزاری رویداد های چندین سال گذشته هنر در همین ایران توجه کنید، اغلب مواردی که هنرمندانشان به صورت برگزیده در یک اکسپوی آنلاین یا غیر آنلاین در کشور های اروپایی شرکت داشته اند، رزومه ای بسیار قوی تر پیدا کرده اند، روابط خارجی آنها بهتر شده است و در گالری های مختلف برنامه های مختلف دارند، در آرت فیر ها و اکسپوهای اروپایی دعوت می شوند و مورد حمایت قرار می گیرند، گاها از طریق همین کانال ها به خریداران به صورت مستقیم ارجا داده می شوند و یا با برگزاری گالری های متعدد برای آنها اندازه قیمت آثارشان را تغییر می دهند. این بازه های قیمتی هم بحث دیگری است که اگر هنرمندی پیگیر اخبار هنرهای تجسمی باشید حتما با آنها برخورد کرده اید.
چندی پیش در مجله تلگراف مطلبی درج شده بود که بازار هنر در حال انفجار است و بهترین فرصت برای سرمایه گذاری را در آن می بیند، با خواندن این مطلب دقیقا به این موضوع می رسید که گویا اروپایی ها از این بازار داغ روش های جدیدی برای کسب منافع خود یافته اند که البته و صد البته به نفع آرتیست هم هست، چون تا زمانی سرمایه داران علاقه ای به هنر نداشتند و گاها هم هنرمندان فقیر از دنیا می رفتند اما با این نگاه از بخش های خصوصی و حمایت های دولتی می توان به آینده هنرمند معاصر امیدوار بود.
برند اروپایی ضامن کیفیت یک اثر تجسمی
اگر به دنبال خرید یک خودرو باشید شاید ژاپنی ها و آمریکایی ها حرفی برای گفتن داشته باشند، یک ابزار صنعتی را از آلمان ها می خرید و در نهایت برای بهترین معماران دنیا حواستان به ایتالیا جمع می شود. اما در مورد هنرهای تجسمی موضوع متفاوت است، در مورد هنرهای تجسمی در اروپا کشورهای محدودی هستند که می توانند برند باشند، مثلا فرانسه و اتریش همیشه می توانند در مورد هنر مدعی بمانند، این طور فرض کنید که اگر قصد دارید فقط یکبار هم شده در اروپا نمایشگاهی داشته باشید تمام تلاش خود را برای این موضوع بگذارید که در یکی از کشور های صاحب نام و شهره به هنر این کار را بکنید، پس از آن می توانید روی رزومه گسترده تر و همین طور شرایط بهتر برای آینده هنری خود اقدام کنید، هر چند که یک نمایشگاه گروهی و یا کوچک باشد. اینکه در هنر خاورمیانه ایران هم یک سردم دار از پیشینه طولانیست به شما کمک خواهد کرد به این مقصود نزدیک شوید به خصوص که مجسمه ها و نقاشی هایی که در کشور های عربی هستند اصلا پیشینه ندارند و سفارشی شده برای این دوران ساخته شده اند و این دروغ را خود اروپایی ها به آنها فروخته اند.
شاید خواندن این متن هم از اتحادیه اروپا برای درک این موضوع کمک کند:
Cultural and Creative Sector Guarantee Facility
WHAT IS IT?
In the context of limited access to finance for the cultural and creative sectors, the Creative Europe programme (2014-2020) of the European Commission earmarked €۱۲۱ million to a financial mechanism acting as insurance to financial intermediaries (e.g. banks) offering financing to cultural and creative sector initiatives. The programme is expected to create €۶۰۰ million in loans and other financial products through a catalyst effect. In addition, financial intermediaries will be provided training to better understand the needs of cultural and creative sector projects, with a view to increasing their engagement with the sectors.
What is being done?
The Commission’s priorities in the field of CCIs include:
- Responding to changing skills needs by promoting innovation in education
- Supporting the mobility of artists
- Coordinating with Member States to reform regulatory environments
- Developing policies and initiatives to promote market access for and investment in CCIs
